Στις μέρες μας αυξάνεται διαρκώς η κοινωνική πίεση να είμαστε αρεστοί. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες πασχίζουν να συμμορφωθούν με την εξιδανικευμένη εικόνα σώματος της εποχής τους. Τι μπορεί να προκαλέσει όμως αυτή η πίεση; Τι συμπεριφορές και διαταραχές αναπτύσσονται στο άτομο;

.

Όπως αποδεικνύεται ερευνητικά όλο και περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν διαταραχές στην πρόσληψη τροφής. Στον γενικό πληθυσμό το 1% εμφανίζει ψυχογενή ανορεξία ενώ το 3% ψυχογενή βουλιμία. Τι σημαίνουν όμως αυτοί οι όροι; Ας δούμε πιο αναλυτικά την κάθε διαταραχή στην πρόσληψη τροφής.

.

Σύμφωνα με το DSM-5 (Διαγνωστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών), τα συμπτώματα της ψυχογενούς ανορεξίας είναι τα εξής:

  1. άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του στο ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του,
  2. έντονος φόβος και άγχος του ατόμου μήπως πάρει βάρος
  3. διαταραχή του τρόπου με τον οποίο βιώνει και αντιλαμβάνεται το άτομο τον εαυτό του, το βάρος και το σχήμα του σώματος του (μπορεί να νομίζει ότι είναι υπέρβαρο ενώ είναι πολύ αδύνατο)

.

Το άτομο που έχει ψυχογενή ανορεξία έχει δείκτη μάζας σώματος κάτω από το φυσιολογικό. Σημαντικό είναι ότι η ψυχογενής ανορεξία συνδέεται με υψηλά ποσοστά θνησιμότητας. Επίσης, εμφανίζεται συνήθως σε εφήβους και κυρίως σε κορίτσια. Όσον αφορά την ψυχογενή βουλιμία αυτή έχει να κάνει με επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας και συμπεριφορές καθαρκτικού τύπου.

.

Πιο αναλυτικά, στα επεισόδια υπερφαγίας το άτομο καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα ενώ νιώθει ότι δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης (νιώθει ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή ότι δεν μπορεί να ελέγξει την ποσότητα φαγητού που καταναλώνει). Έπειτα από το υπερφαγικό επεισόδιο, το άτομο εμφανίζει συμπεριφορές καθαρτικού τύπου έτσι ώστε να μην πάρει βάρος (αυτο-προκαλούμενος εμετός, χρήση καθαρτικών, διουρητικών, υπερβολική σωματική άσκηση κτλ).

.

Τα υπερφαγικά επεισόδια και οι συμπεριφορές καθαρτικού τύπου εμφανίζονται τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα για 3 μήνες έτσι ώστε να δοθεί η διάγνωση ψυχογενούς βουλιμίας. Τέλος, η διαταραχή υπερφαγίας είναι μια σχετικά πιο πρόσφατη διάγνωση. Αυτή περιλαμβάνει συχνά επεισόδια υπερφαγίας με αίσθηση απώλειας ελέγχου. Η διαφορά με την βουλιμία είναι ότι το άτομο δεν εμφανίζει καθαρτικού/ αντισταθμιστικού τύπου συμπεριφορές (αυτο-προκαλούμενος εμετός, χρήση καθαρτικών κτλ) μετά το υπερφαγικό επεισόδιο.

.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η βουλιμία συνδέεται με την παχυσαρκία ενώ δεν αποκλείεται τα άτομα με ψυχογενή βουλιμία να έχουν φυσιολογικό βάρος. Αφού είδαμε αναλυτικά λοιπόν τις διαταραχές πρόσληψης τροφής ας εξετάσουμε τους τρόπους αντιμετώπισης τους. Η ψυχογενής ανορεξία αντιμετωπίζεται σε εξωτερικά ιατρεία από κατάλληλα εκπαιδευμένους θεραπευτές. Ο πρώτος στόχος που τίθεται είναι η σταδιακή αύξηση του βάρους του πάσχοντα ατόμου.

.

Επίσης, φαίνεται ότι η οικογενειακή συστημική θεραπεία έχει αποτέλεσμα καθώς αποσκοπεί στην συνολική αναδιοργάνωση του τρόπου λειτουργίας της οικογένειας. Πέρα από τους παραπάνω τρόπους, οι ατομικές συνεδρίες είναι εξίσου ωφέλιμες καθώς βοηθούν το άτομο να διερευνήσει τους φόβους και τα άγχη του και να ενδυναμωθεί.

.

Όσον αφορά την βουλιμία και την διαταραχή υπερφαγίας προτείνεται η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία. Δηλαδή, το άτομο με την βοήθεια του ψυχολόγου εντοπίζει και αμφισβητεί τις αυτόματες σκέψεις που κάνει και τις βαθύτερες πυρηνικές πεποιθήσεις με τις οποίες αυτές σχετίζονται. Με αυτόν τον τρόπο αλλάζει ο τρόπος σκέψης του ατόμου και οι νοηματοδοτήσεις που κάνει. Όταν αλλάξει ο τρόπος που σκέφτεται, θα μειωθεί και η ψυχική δυσφορία που βιώνει.

.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να τονιστεί ότι η θεραπεία των διαταραχών στην πρόσληψη τροφής παρέχεται από έναν επαρκώς εκπαιδευμένο ψυχολόγο ή/και ψυχίατρο σε συνεργασία με διατροφολόγο. Ατομικές και οικογενειακές θεραπείες φαίνονται αρκετά αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών. Το θέμα είναι τι νόημα έχει για το ίδιο το άτομο η διαταραχή αλλά και τι υποβόσκει πίσω από αυτήν.

.

Μαρία Ματσαρόκου, Ψυχολόγος, Edify Centre